ساز شناسی

شناخت و گروه بندی انواع ساز در موسیقی

گروه بندی ابتدایی در ساز شناسی

در گروه بندی ابتدایی میتوان سازها رو به دو دسته :ملودیک و غیرملودیک تقسیم کرد.

سازهای ملودیک سازهایی هستند که کوک مشخصی داشته و توانایی اجرای خط ملودی دارند، و نت ها را با صداها و فرکانس های کاملا متفاوت به گوش شنونده می رسانند. خط ملودی همانی است که وقتی به یک موسیقی برای مثال : ملودی مرغ سحر فکر میکنیم به خاطر ما می آید.

سازهای غیرملودیک سازهایی هستند که کوک مشخصی نداشت و توانایی اجرای خط ملودی ندارند، و می توانند ریتم و الگوهای ریتمیک یا خط زمانیِ یک قطعه را اجرا کنند و ما بعد از گوش دادن به این نوع سازها یک خط ریتم (بدون ملودی) در ذهنمان باقی می ماند.

 

گروه بندی اصولی در سازشناسی

ساز های ایروفون (Aerophone) یا هوا صدا

به این گروه سازها اصطلاحا بادی یا هوا صدا می گویند که از طریق ایجاد هوا معمولا با دمیدن در این گونه سازها صدا به وجود می آید. جنس این گونه سازها میتواند کاملا متافوت باشد. برای مثال گروه ساز هایی داریم که به نام بادی برنجی یا Brass که جنس آن ها از فلز است، مانند ترومپت ، ترومبون ، توبا و… . گروه دیگر بادی چوبی هستند که به آن ها WoodWind هم می گویند، که جنس این سازها به صورت کلی از چوب است. مانند : کلارینت ، اُبوا ، پیکولو و… البته سازهایی مثل ساکسوفون هم بخاطر وجود قمیش چوبی در دسته سازهای WoodWind قرار می گیرند. در ضمن ارگ کلیسا هم بخاطر ایجاد صدا از طریق گردش هوا در لوله هایی که در ساختار این ساز قرار دارد بادی محسوب می شود.

 

 

ساز های کوردفون (Chordophone) یا زه صدا

به این گروه از سازها زهی یا زه صدا نیز می گویند. وقتی یک زه یا سیم در حالتِ کشش باشد، به اندازه کشش و فشاری که به آن وارد شده، در صورت به ارتعاش درآمدن صدای به خصوصی تولید می کند. و این مکانیزم کلی ساز های زهی است . اما این به صدا در آمدن سیم ممکن است توسط آرشه و اصطکاک جسم دیگر بر روی سیم باشد یا از طریق زخمه یا مضراب و ضربه زدن به سیم. از سازهای زهی می توان : گیتار ، ویولن ، پیانو ، تار و سه تار ، سنتور ، کمانچه و… را نام برد.

 

 

ساز های ممبرافون (Membranophone) یا کوبه ای

به طور کلی به این گروه سازها کوبه ای میگویند. یعنی سازهایی مانند: درام ، دف ، تنبک ، داربوکا(تمپو) و… در این گروه ساز قرار میگیرند که با این دسته ساز  معمولا با ضربه یا کوبش دست، یا حرکت دادن ساز یا بخشی از ساز مثل تیغه ها ، صدا تولید می کنند. البته اگر دقیق تر بررسی کنیم سازهایی که با حرکت یا Vibration تولید صدا می کنند مانند شِیکِرها و کالیمبا ها در گروه Idiophone ها قرار می گیرند. اما نکته قابل توجه این است که سازهایی مثل بلز و زایلوفون نیز در گروه ممبرافون ها هستند.

 

 

ساز های الکتروفون (Electrophone) یا کوبه ای

منظور از الکتروفون سازهای است که سیستم صدا دهی آن ها از طریق نیروی الکتریکی یا برق است. در این گروه سازها می توان از کیبوردها ، سینت سایزرها و… نام برد.

 

 

در این مطلب به طور کلی با گروه بندی ساز ها در بحث ساز شناسی آشنا شدیم و این بخشی از مطالب مورد نیاز در زمینه شناخت ساز است. توجه داشته باشید که ما در دنیای بزرگ موسیقی به غیر از سازهای های جهانی و ایرانی، بسیاری از انواع سازهای محلی و… را در سرتاسر دنیا داریم که شناخت همه آن ها نباید کار خیلی آسانی باشد.

نویسنده :

محسن حبیبی